Ineens koerste het kabinet af op een knalvuurwerkverbod. De beslissende duw kwam uit burgemeesterskamers. Kamerleden en ministers roepen dat ze signalen uit de samenleving heel belangrijk vinden maar wie staat er op lakschoenen in het bluswater? Hoog tijd voor een gesprek met de burgervaders van de vier grootste gemeenten in Noord-Nederland.
Op een vrijdagmiddag schuiven de burgemeesters van Assen, Emmen, Leeuwarden en Groningen aan in een zaaltje van het Van der Valk Hotel in Drachten. Vier blauwe pakken, drie blauwe stropdassen en een groene. De Leeuwarder burgemeester Sybrand Buma; ,,We gaan allemaal voor veilig zie ik.’’
En met een blik op de zware zwarte stoelen achter een tafel met daarop drie schalen met koekjes en een bord vol cake: ,,Wat een lekker informele setting, zeg.’’
Burgemeesters vergaderen veel en vaak. Nationaal zijn de vier grootste steden verenigd in de G4, de middelgrote gemeenten vormen de G40. Groningen, Leeuwarden, Emmen en Assen hebben hun krachten gebundeld in de noordelijke G4. Waar ze elkaar kunnen helpen en versterken doen burgemeesters dat graag.
Zo, de mannen zitten. En niet geheel toevallig wordt net, tijdens het interview, in Den Haag gesproken over een mogelijk knalvuurwerkverbod. Het CDA en de VVD in het kabinet schuiven. Mede onder druk van burgemeesters.
Koen Schuiling, burgemeester van Groningen, kreeg alom erkenning voor zijn nieuwjaarstoespraak waarin hij, tegen de koers van zijn eigen VVD in, pleitte voor de afschaffing van knalvuurwerk. Sterker nog: in een adem door gaf hij landelijke politici die roepen dat er beter gehandhaafd moet worden, van jetje. Doorgaan met vuurwerk en ondertussen de bal neerleggen bij politie en justitie? ,,Dat vind ik werkelijk absurd’’, zei Schuiling.
En meer burgemeesters verheffen hun stem. Sinds de dood van de 16-jarige Roan Brilstra, die eind december in Drachten door een 15- en een 14-jarige jongen werd neergestoken, pleit burgemeester Jan Rijpstra van Smallingerland voor een landelijk messenverbod.
Verder weg, in Goirle, legde burgemeester Mark van Stappershoef vaders en moeders die niet goed op hun kinderen passen over de knie. Hij zag pubers van ,,soms maar 12 of 13 jaar oud’’ met zwaar vuurwerk gooien. ,,Waar zijn die ouders? Wij zijn er niet om kinderen op te voeden die hun goddelijke gang maar mogen gaan.’’
Dringt de invloed van burgemeesters meer dan tevoren door tot de landelijke politiek?
Koen Schuiling uit Groningen, met de zachtste stem van alle vier: ,,Ik heb niet het gevoel dat we nu pas doordringen tot Den Haag. De roep van burgemeesters om echt iets te doen aan alle overlast tijdens oud en nieuw duurt al langer.’’
Feller: ,,Maar als je het over de afstand met de landelijke politiek wilt hebben: hier heb je hem dus. Wij staan middenin de samenleving, we worden geconfronteerd met signalen, en daarvan zegt Den Haag heel vaak: Ja, dat vinden we verschrikkelijk belangrijk. Maar wie moet het echt oplossen? Dat zijn de burgemeesters.’’
Marco Out, burgemeester van Assen: ,,Je ziet een aantal mensen in Den Haag de boel versimpelen. Die zeggen: er moet gewoon beter gehandhaafd worden door politie en justitie. Nou, ik zou niet weten hoe we dat moeten doen met de politiekrapte die we nu al ervaren. Dat is een typische Haagse werkelijkheid die niet kan.’’
Hoe keek u, Sybrand Buma, nu burgemeester van Leeuwarden maar nog geen half jaar geleden fractievoorzitter van het CDA in de Tweede Kamer dat pro-vuurwerk was, naar uw collega’s die voor een vuurwerkverbod pleitten? U liet zich er in uw eerste nieuwjaarstoespraak in Friesland niet over uit. U zei: ‘Laten we de landelijke lijn eerst afwachten’.
Buma: ,,Ik heb met oud en nieuw alles in mijn gemeente zien gebeuren, ik ben met de politie mee geweest, maar in deze discussie vind ik dat ik even op de achtergrond moet blijven. Ik kom net uit Den Haag en vind het wat gemakkelijk om na drie maanden burgemeesterschap nu al mijn oordeel over de Haagse politiek klaar te hebben.’’
U wilt eerst wat langer met de voeten in het bluswater staan?
,,Ja en dat kan ook best een lange periode worden.’’
Net hoorden we dat geluiden uit de samenleving niet goed doordringen tot Den Haag. Hoe denkt u daarover?
Buma: ,,Nou dat is precies het snijvlak waar ik heel voorzichtig mee ben.’’ (Kucht) ,,Je zou bijna als Sybrand Buma in de stand komen dat je uitlegt hoe dat nou eenmaal in Den Haag gaat en dat is nou juist wat ik niet wil.’’
U wilt de jas van burgemeester eerst voelen en passen?
,,Nou dat zit er ook wel bij maar dat wekt de indruk alsof ik over een tijdje los ga.’’
De anderen lachen. Buma: ,,Ja zo van, de jas gaat aan, de handschoenen gaan uit. Maar dat is niet mijn bedoeling. Ik ben pas op 26 augustus geïnstalleerd, ik wil gewoon de tijd nemen om mijn nieuwe vak te leren.’’
Eric van Oosterhout, eerste burger van Emmen: ,,Als je zegt: ‘Ik ben net burgemeester’, dan snap ik dat. En los daarvan zijn niet alle collega’s altijd dezelfde mening toegedaan. De suggestie dat oudejaarsavond een grote vuurwerknacht was, een grote chaos, een groot oorlogsveld.... , nou daar kun je wel wat nuances bij zetten. Ik heb gezegd: op een gemiddelde uitgaansavond in Emmen hebben we meer gedonder dan tijdens oud en nieuw.’’
,,Wat mij betreft komt er morgen landelijk een verbod op het grote knalvuurwerk. Maar dan. Dan hebben we dat. Dan hebben we een lade van de kast opengetrokken. Maar daar hoort ook een ander laatje, namelijk handhaving bij. En politiecapaciteit. En om het nog ingewikkelder te maken wil ik even noemen dat je nu op 160 plekken mag carbidschieten. Gaan we in het verlengde daarvan dan ook maar meteen de discussie voeren over het verbod daarvan? Wat mij betreft wordt er in Den Haag beter nagedacht over de samenhang der dingen.’’
Maar wat vond u dan van de roep van Koen Schuiling om een knalvuurwerk-verbod?
Van Oosterhout: ,,Centrale regelgeving kan absoluut helpen, daarin ben ik het met Koen eens. Maar als je niet uitkijkt, maak je 17 miljoen Nederlanders blij met een ‘mooi, dan hebben we dat ook weer geregeld’-gevoel. En vervolgens weet ik nu alweer precies hoe het straks gaat. Volgend jaar, op 2 januari, of in de aanloop daar naartoe roepen we...’’ (Klopt op tafel) ,,Maar we hadden toch een vuurwerkverbod? Hoe kan het dat we daar zo weinig van merken?’’
Zes jaar geleden schreef de Amerikaanse Benjamin R. Barber het boek If mayors ruled the world, over disfunctionerende nationale overheden en de toenemende invloed van grotestadsbestuurders. Hij interviewde onder meer de burgemeesters van Jeruzalem en mafia-stad Palermo over hun handen-uit-de-mouwenmentaliteit die nationale politici het nakijken geeft. Kent u dat boek?
Van Oosterhout: ,,Zeker.’’ Koen Schuiling: ,,Ja.’’ Buma: ,,Nou ik niet… na… dat moet, ik moet wel de wáárheid spreken. Dat heb ik niet gelezen.’’
Marco Out: ,,Dat boek gaat over de politieke versnippering en dat mensen dan op zoek gaan naar iemand die een leiderschapspositie inneemt en dat is dan de burgemeester. Die is de afgelopen jaren een steeds stabielere factor in het bestuur geworden. Maar tegelijk is het ook belangrijk dat burgemeesters een breed gedeelte van de bevolking vertegenwoordigen.’‘
Eric van Oosterhout: ,,Ja, hoe fermer je posities gaat innemen in een polariserende samenleving, hoe ingewikkelder het wordt. Voor je het weet raak je het contact met je burgers kwijt. Kijk maar naar de discussie rond Zwarte Piet. Als je je niet messcherp uitspreekt voor of tegen zwarte piet zijn er altijd mensen die teleurgesteld worden. Ik geloof juist in de kracht van een onafhankelijke burgemeester die boven de partijen staat. En dat is niet een burgemeester die op een knopje drukt en zegt: Nou oké, nu gaan we het even zo doen.’’
Koen Schuiling: ,,Burgemeesters mogen best een ferm standpunt innemen over de openbare orde en veiligheid. Want daar zijn we van.’’
De burgemeester van Smallingerland manoeuvreert, na de dood van Roan, in een enorm krachtenveld. Hij pleit voor een landelijk messenverbod.
Koen Schuiling: ,,Daar zie je wel de spanning waar je in terecht kunt komen. Hij moet nu verbinding zoeken met mensen die ongelooflijk getroffen zijn en tegelijkertijd heel ongerust zijn over wapenbezit onder jongeren. Dat is wel even wat, hè? Dat 9-, 10- en 11-jarigen, vooral jongetjes trouwens, met messen over straat lopen en er de meest verschrikkelijke dingen mee uithalen. Ze overzien het niet, ze vertalen computerspelletjes naar de werkelijkheid.’’
Maar een messenverbod?
Marco Out: ,,Je kunt als burgemeester al een veiligheidsrisico-gebied aanwijzen waar mensen preventief gefouilleerd mogen worden. In Assen hebben we dat heel recent nog gedaan. Maar eigenlijk wil je dat niet hebben. Het heeft een behoorlijke impact hoor, als je op straat loopt en zomaar preventief gefouilleerd kunt worden. Je moet de balans vinden, tussen vrijheid aan de ene kant en veiligheid aan de andere.’’
Buma: ,,Nog even terug naar dat boek If mayors ruled the world, ik heb dat dus niet gelezen, maar je ziet wel dat er steeds meer bevoegdheden op het gebied van de openbare orde bij burgemeesters worden neergelegd. Er wordt een hoge mate van oordeel-kundigheid, zeker in acute situaties, van ons gevraagd. Het meest precaire vind ik dat we mensen gedwongen kunnen laten opnemen. En iets anders: ik heb al het bijzondere moment mee mogen maken dat ik heb verordonneerd dat een hond moest worden gemuilkorfd.’’
Out: ,,Mmmmmm, dat kan veel erger.‘’ Tegen Van Oosterhout, die afgelopen oktober door de bezwarencommissie in Emmen op de vingers werd getikt omdat hij een Mechelse herder liet afmaken: ,,Je kunt ook euthanaseren.’’
Buma: ,,Welke Nederlander weet nou dat de burgemeester dat mag? En er zijn alleen maar bevoegdheden bijgekomen. Het sluiten van drugspanden bijvoorbeeld. Vanuit mijn tijd in Den Haag weet ik nog dat het beleid werd gemaakt. Toen dachten we; ach het zal wel eens gebeuren. Maar het is aan de orde van de dag.’’
U bent nog maar net burgemeester en u hebt de afgelopen maanden al drie panden gesloten.
Buma: ,,Ja en dat is niet omdat we het opzoeken. Dat is omdat er overlast is en omdat we ook zien dat Justitie ontzettend onder druk staat. Daardoor kom je in die rol en dan kun je als burgemeester zeggen: Dat doe ik niet, laat dat het Openbaar Ministerie (OM) maar doen, maar dat vind ik de boel op het bordje van een ander schuiven.’’
Van Oosterhout: ,,Maar er zit spanning op. Er wordt wel eens gezegd: De burgemeester is verworden tot een soort hulp-sheriff. En in theorie staat dat op gespannen voet met onze andere rollen; de burgemeester als burgervader, verbinder en communicator.’’
Hoeveel panden hebt u inmiddels gesloten?
Van Oosterhout: ,,Nou heel veel. Emmen is een koploper, en het sluiten helpt ook wel, maar het blijft een lastige rol.’’
En als u meer en meer sheriff wordt krijgt u ook te maken met veiligheidsrisico’s, toch?
Van Oosterhout: ,,Ja Emmen heeft in die zin wel het nodige meegemaakt.’’ Loco-burgemeester Bouke Arends zat in maart 2017 op dringend advies van het Openbaar Ministerie drie weken ondergedoken in Engeland wegens bedreigingen nadat hij het clubhuis van motorclub No Surrender sloot.
Out: ,,En verschillende collega’s zijn hun auto kwijtgeraakt.’’
U bedoelt dat die auto’s in brand werden gestoken?
Van Oosterhout: ,,De burgemeester van Haarlem kwam landelijk in het nieuws toen hij werd beveiligd door zwaarbewapende agenten, maar het aantal incidenten waarin we bedreigd worden en nare telefoontjes krijgen.... dat lees je niet terug.’’
Bent u bedreigd?
Van Oosterhout, na een korte aarzeling: ,,Lang niet alles komt in de media.’’
Is uw veiligheid in het geding?
Buma: ,,Daar zullen we altijd terughoudend over zijn. Over veiligheid praat je niet.’’
Je ziet wel dat de dreiging, op andere beroepsterreinen, zeker na de moord op Derk Wiersum, toeneemt. Krijgt u er meer mee te maken?
Van Oosterhout, mompelend: ,,Dat zou zomaar kunnen. Er worden allerlei semi-justitiële taken aan de kerstboom van de burgemeester opgehangen. En ik heb er geen enkele moeite mee, als Nederlanders 150.000 keer per jaar gebeten worden door gevaarlijke honden, om zo’n hond op te pakken en dood te maken. Dat conflicteert niet. Maar onze aanpak van drugs- en woonoverlast en ondermijning brengt nogal wat teweeg.’’
Schuiling: ,,Ik ben blij hoor, dat we bevoegdheden hebben. Maar waar pijn uit voortkomt is dat er de afgelopen jaren flink op het Openbaar Ministerie en de rechterlijke macht is bezuinigd. En dán kom je wél in een lastig parket. Want dan denk je als burgemeester na de sluiting van een winkel of een pand: nu pakt het Openbaar Ministerie de vervolging op, en dan zie je dat ze de zaak laten liggen omdat ze een enorme werklast hebben.’’
,,Dus dan komt een zaak niet voor de rechter, of hij wordt niet opgelost, of hij wordt geseponeerd. Of het Openbaar Ministerie pakt wel door, maar dan duurt het vervolgens een eeuwigheid voor de rechter zich erover buigt. En ik verwijt het niemand maar ik constateer het zo langzamerhand wel: tegenover de georganiseerde criminaliteit plaatsen wij een ongeorganiseerde overheid.’’
In Den Haag wordt misschien wel gedacht: Ach, het Noorden is relatief rustig, daar kunnen we wel wat capaciteit wegtrekken.
Buma: ,,Het laatste politiebureau in de binnenstad van Leeuwarden is nu dicht. En als ik dat vertel in het Westen dan merk ik dat ze daar vaak denken dat we hier nog overal rustig achter hun bureau zittende agenten hebben....’’
Schuiling: ,,Met een snor...’’
Buma onverstoorbaar: ,,Die aangiftes opnemen. Met een snor ja, en Swiebertje komt eens in de week langs. Aan die beeldvorming moeten we wel iets doen. En niet in de klagerige zin van: wij willen hier meer politie, maar we moeten waken voor het idee dat de criminaliteit vooral in de randstad is. Het is hier ook. En we kampen hier ook nog eens met langere aanrijdtijden dan in de grote steden.’’
Over de Randstad gesproken. Hoe keek u het afgelopen jaar naar alle perikelen rondom de oudejaarsvuren in Den Haag en het aftreden van burgemeester Pauline Krikke?
Schuiling: ,,Dat is door ons allemaal intensief gevolgd tijdens bijeenkomsten met het genootschap van burgemeesters. We analyseren een paar keer per jaar: wat gebeurt er eigenlijk en hoe hadden we dat misschien beter kunnen doen.’’
Analyseerde u Pauline Krikke?
Schuiling: ,,Ja. We staan eigenlijk voortdurend in de leer-stand. Evenementen moeten steeds spectaculairder en worden daardoor risicovoller. Maar uiteindelijk zijn burgemeesters verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid. En wij zeggen ja of nee. Dat ervaart Sybrand nu in Leeuwarden aan den lijve. Die heeft tegen een paar evenementen gezegd: ‘Jongens, ik kan dit met de politie niet meer bemensen’. En dan krijg je jankverhalen in de pers. Zo van: Wat gebeurt hier in gods… het is toch een leuk evenement? En wat een afstand creëert die burgemeester tot zijn bevolking dat hij dit niet door laat gaan.’’
,,En vervolgens als het misgaat roepen mensen weer schande. Dan komt er een onderzoeksrapport waarin staat: ‘Waardeloos dat het zo gelopen is’. En dan is het: Barbertje moet hangen. Wanneer treedt de burgemeester af? Typisch Nederlands trouwens, in Duitsland gebeurt dat niet. Ik beklaag me er niet over, hoor. Het hoort bij het vak. Maar wat wij collectief een paar keer per jaar bespreken is: hoe zit dit in elkaar? Wat is de rol van de media? Wat is de rol van de bevolking? Wat mag je van een organisatie verlangen?’’
U houdt het nog wel een poosje vol zo?
Van Oosterhout met een knikje naar Schuiling: ,,Hij is net begonnen.’’
Schuiling: ,,Iemand moet het doen, hè.’’
‘De pluchevastheid van burgemeesters is in het algemeen slecht voor de democratie.’ Die uitspraak kunt u zich vast nog wel herinneren…
Schuiling: ,,Ja. Dat is ook zo.’’
Die uitspraak deed u in 1998, in de Nacht van Schuiling, toen de Groninger burgemeester Hans Ouwerkerk na de Oosterparkrellen opstapte. U gaf hem het laatste zetje. Hoe kijkt u daar nu tegenaan, nu u het ambt zelf al een tijdje beoefent?
Schuiling: ,,Ik kijk daar nu niet anders tegenaan. Soms is het heel goed dat er eventjes verversing komt. Maar iemand kan vervolgens later in een andere plaats heus wel weer burgemeester worden. Verrijkt met veel ervaring. Kijk naar Onno Hoes. Die is in Maastricht met de vingers tussen de deur gekomen. In Haarlemmermeer functioneerde hij later voortreffelijk. Als iemand iets een enkele keer misschien niet zo scherp gezien heeft, of gewoon zijn verantwoordelijkheid neemt voor iets waar hij part nog deel aan heeft, dan wil dat niet betekenen dat die niet nog eens op voortreffelijke wijze zijn functie kan uitoefenen. Dat zoiets niet kan, daar moeten we eens een keer vanaf in dit land.’’
Hoe komen we daar dan vanaf?
Schuiling: ,,Ik denk dat het soms helpt om eerst even goed op een rij te krijgen wat er nou precies is gebeurd. Neem nou bijvoorbeeld de laatst afgetreden staatssecretaris Menno Snel. Eerst enorm rumoer – en terecht – over hoe bij de Belastingdienst is geopereerd. Maar Snel was nog geen uur weg of de eerste berichten kwamen al: ja, hij was nou juist de man die de problemen had moeten oplossen. En dat waren dezelfde media die zeiden: weg, weg, Barbertje moet hangen.’’
Van Oosterhout: ,,Ik ben helemaal niet van: het is eenzaam aan de top, of zo. Maar du moment dat iets gebeurt is het net alsof een bestuurder in zijn eentje heeft gezegd: dit kan wel en dat kan niet. Terwijl, je doet het niet alleen, je hebt allerlei adviseurs, wordt gesteund door een raad. Zo heb je het idee dat je middenin de samenleving staat en zo zet iedereen om je heen ineens een stap achteruit.’’
De zeeën gaan hoog en de meningen vliegen u om de oren.
Schuiling: ,,En dat is wel veranderd. Dat gaat tegenwoordig sneller, door sociale media.’’
Bent u zich altijd van die beeldvorming bewust. Ook wat foto’s betreft? Niemand heeft bijvoorbeeld nog een hap genomen van de koekjes hier op tafel. Waarom eigenlijk niet?
Schuiling: ,,Ik zit naar die koekjes te kijken en denk: wij behoeden ons er wel voor om kauwend op de foto te komen. Waarbij ik ruiterlijk erken dat ik ook wel eens niet goed oplet. We hadden gisteren een nieuwjaarsbijeenkomst van het bedrijfsleven in Martiniplaza. Ik heb daar ook een glas wijn gedronken. En halverwege dacht ik ineens: hoe raak ik dit ding kwijt. Want straks is er een incident en dan sta ik op de foto met een glas wijn.’’
En daar verkrampt u een beetje van?
Van Oosterhout: ,,Je bent 24 uur per dag burgemeester. Ook op vakantie. Tegelijkertijd moet je er ook niet te benauwd voor zijn. Ik vind het lekker om te sporten. Marco ook. Vanochtend lag ik in het zwembad in Emmen. En dan word je wel aangesproken, maar dan zeg ik op een gegeven moment: ‘Jongens, ik ga nu even een half uurtje zwemmen hoor’. Je moet een beetje dicht bij jezelf blijven.’’
Kunt u uw eigen ideeën kwijt in het ambt?
Van Oosterhout: ,,Ik heb altijd in mijn loopbaan kansen voor kinderen als een soort rode draad gezien. Het is een schande dat in Noord-Nederland 15 tot 20 procent van de mensen moeite heeft met lezen en schrijven. We behoren tot de vijf rijkste landen van de wereld! Daarom heb ik het initiatief genomen voor het bondgenootschap voor een geletterd Drenthe. ‘’
Out: ,,We zijn een soort oliemannetjes. En een ultiem vangnet voor mensen die niet meer weten waar ze terecht moeten. Als iemand echt klem zit, weten ze je vaak toch te vinden via sociale media of tijdens een wandeling door de stad.’’
Buma: ,,De burgemeester kan, gewoon door er te zijn, dingen in gang zetten. En dat verbaast mij, hoeveel dat kan. Dat zeg ik eerlijk. Het is voor een deel de ambtsketen. Of je hem nou om hebt of niet. Je staat ergens voor. Ik heb nu het geluk dat ik niet zo ver van het stadhuis overnacht. Dus ik loop iedere ochtend naar mijn werk. En ik weet inmiddels dat ik op dat loopje van 7 minuten 5 minuten extra moet inroosteren. Dan komt iemand zijn huis uit en zegt: ‘Meneer Buma, u bent nog niet bij mij binnen geweest’. ‘Ja, dat is logisch’, zeg ik, ‘ik woon hier net’. Maar vervolgens staan we binnen en hebben we een heel gesprek en krijg ik het hele huis te zien.’’
De anderen lachen. Buma: ,,Het is echt waar. Ik loop elke dag hetzelfde loopje en dat valt mensen al snel op. Sneller dan ik denk.’’
Out, met een knipoog: ,,Dat is veiligheidstechnisch overigens niet zo verstandig, hè. Elke dag hetzelfde loopje.’’
https://www.lc.nl/friesland/De-vier...d-lakschoenen-in-het-bluswater-25234886.html1
Op een vrijdagmiddag schuiven de burgemeesters van Assen, Emmen, Leeuwarden en Groningen aan in een zaaltje van het Van der Valk Hotel in Drachten. Vier blauwe pakken, drie blauwe stropdassen en een groene. De Leeuwarder burgemeester Sybrand Buma; ,,We gaan allemaal voor veilig zie ik.’’
En met een blik op de zware zwarte stoelen achter een tafel met daarop drie schalen met koekjes en een bord vol cake: ,,Wat een lekker informele setting, zeg.’’
Burgemeesters vergaderen veel en vaak. Nationaal zijn de vier grootste steden verenigd in de G4, de middelgrote gemeenten vormen de G40. Groningen, Leeuwarden, Emmen en Assen hebben hun krachten gebundeld in de noordelijke G4. Waar ze elkaar kunnen helpen en versterken doen burgemeesters dat graag.
Zo, de mannen zitten. En niet geheel toevallig wordt net, tijdens het interview, in Den Haag gesproken over een mogelijk knalvuurwerkverbod. Het CDA en de VVD in het kabinet schuiven. Mede onder druk van burgemeesters.
Koen Schuiling, burgemeester van Groningen, kreeg alom erkenning voor zijn nieuwjaarstoespraak waarin hij, tegen de koers van zijn eigen VVD in, pleitte voor de afschaffing van knalvuurwerk. Sterker nog: in een adem door gaf hij landelijke politici die roepen dat er beter gehandhaafd moet worden, van jetje. Doorgaan met vuurwerk en ondertussen de bal neerleggen bij politie en justitie? ,,Dat vind ik werkelijk absurd’’, zei Schuiling.
En meer burgemeesters verheffen hun stem. Sinds de dood van de 16-jarige Roan Brilstra, die eind december in Drachten door een 15- en een 14-jarige jongen werd neergestoken, pleit burgemeester Jan Rijpstra van Smallingerland voor een landelijk messenverbod.
Verder weg, in Goirle, legde burgemeester Mark van Stappershoef vaders en moeders die niet goed op hun kinderen passen over de knie. Hij zag pubers van ,,soms maar 12 of 13 jaar oud’’ met zwaar vuurwerk gooien. ,,Waar zijn die ouders? Wij zijn er niet om kinderen op te voeden die hun goddelijke gang maar mogen gaan.’’
Dringt de invloed van burgemeesters meer dan tevoren door tot de landelijke politiek?
Koen Schuiling uit Groningen, met de zachtste stem van alle vier: ,,Ik heb niet het gevoel dat we nu pas doordringen tot Den Haag. De roep van burgemeesters om echt iets te doen aan alle overlast tijdens oud en nieuw duurt al langer.’’
Feller: ,,Maar als je het over de afstand met de landelijke politiek wilt hebben: hier heb je hem dus. Wij staan middenin de samenleving, we worden geconfronteerd met signalen, en daarvan zegt Den Haag heel vaak: Ja, dat vinden we verschrikkelijk belangrijk. Maar wie moet het echt oplossen? Dat zijn de burgemeesters.’’
Marco Out, burgemeester van Assen: ,,Je ziet een aantal mensen in Den Haag de boel versimpelen. Die zeggen: er moet gewoon beter gehandhaafd worden door politie en justitie. Nou, ik zou niet weten hoe we dat moeten doen met de politiekrapte die we nu al ervaren. Dat is een typische Haagse werkelijkheid die niet kan.’’
Hoe keek u, Sybrand Buma, nu burgemeester van Leeuwarden maar nog geen half jaar geleden fractievoorzitter van het CDA in de Tweede Kamer dat pro-vuurwerk was, naar uw collega’s die voor een vuurwerkverbod pleitten? U liet zich er in uw eerste nieuwjaarstoespraak in Friesland niet over uit. U zei: ‘Laten we de landelijke lijn eerst afwachten’.
Buma: ,,Ik heb met oud en nieuw alles in mijn gemeente zien gebeuren, ik ben met de politie mee geweest, maar in deze discussie vind ik dat ik even op de achtergrond moet blijven. Ik kom net uit Den Haag en vind het wat gemakkelijk om na drie maanden burgemeesterschap nu al mijn oordeel over de Haagse politiek klaar te hebben.’’
U wilt eerst wat langer met de voeten in het bluswater staan?
,,Ja en dat kan ook best een lange periode worden.’’
Net hoorden we dat geluiden uit de samenleving niet goed doordringen tot Den Haag. Hoe denkt u daarover?
Buma: ,,Nou dat is precies het snijvlak waar ik heel voorzichtig mee ben.’’ (Kucht) ,,Je zou bijna als Sybrand Buma in de stand komen dat je uitlegt hoe dat nou eenmaal in Den Haag gaat en dat is nou juist wat ik niet wil.’’
U wilt de jas van burgemeester eerst voelen en passen?
,,Nou dat zit er ook wel bij maar dat wekt de indruk alsof ik over een tijdje los ga.’’
De anderen lachen. Buma: ,,Ja zo van, de jas gaat aan, de handschoenen gaan uit. Maar dat is niet mijn bedoeling. Ik ben pas op 26 augustus geïnstalleerd, ik wil gewoon de tijd nemen om mijn nieuwe vak te leren.’’
Eric van Oosterhout, eerste burger van Emmen: ,,Als je zegt: ‘Ik ben net burgemeester’, dan snap ik dat. En los daarvan zijn niet alle collega’s altijd dezelfde mening toegedaan. De suggestie dat oudejaarsavond een grote vuurwerknacht was, een grote chaos, een groot oorlogsveld.... , nou daar kun je wel wat nuances bij zetten. Ik heb gezegd: op een gemiddelde uitgaansavond in Emmen hebben we meer gedonder dan tijdens oud en nieuw.’’
,,Wat mij betreft komt er morgen landelijk een verbod op het grote knalvuurwerk. Maar dan. Dan hebben we dat. Dan hebben we een lade van de kast opengetrokken. Maar daar hoort ook een ander laatje, namelijk handhaving bij. En politiecapaciteit. En om het nog ingewikkelder te maken wil ik even noemen dat je nu op 160 plekken mag carbidschieten. Gaan we in het verlengde daarvan dan ook maar meteen de discussie voeren over het verbod daarvan? Wat mij betreft wordt er in Den Haag beter nagedacht over de samenhang der dingen.’’
Maar wat vond u dan van de roep van Koen Schuiling om een knalvuurwerk-verbod?
Van Oosterhout: ,,Centrale regelgeving kan absoluut helpen, daarin ben ik het met Koen eens. Maar als je niet uitkijkt, maak je 17 miljoen Nederlanders blij met een ‘mooi, dan hebben we dat ook weer geregeld’-gevoel. En vervolgens weet ik nu alweer precies hoe het straks gaat. Volgend jaar, op 2 januari, of in de aanloop daar naartoe roepen we...’’ (Klopt op tafel) ,,Maar we hadden toch een vuurwerkverbod? Hoe kan het dat we daar zo weinig van merken?’’
Zes jaar geleden schreef de Amerikaanse Benjamin R. Barber het boek If mayors ruled the world, over disfunctionerende nationale overheden en de toenemende invloed van grotestadsbestuurders. Hij interviewde onder meer de burgemeesters van Jeruzalem en mafia-stad Palermo over hun handen-uit-de-mouwenmentaliteit die nationale politici het nakijken geeft. Kent u dat boek?
Van Oosterhout: ,,Zeker.’’ Koen Schuiling: ,,Ja.’’ Buma: ,,Nou ik niet… na… dat moet, ik moet wel de wáárheid spreken. Dat heb ik niet gelezen.’’
Marco Out: ,,Dat boek gaat over de politieke versnippering en dat mensen dan op zoek gaan naar iemand die een leiderschapspositie inneemt en dat is dan de burgemeester. Die is de afgelopen jaren een steeds stabielere factor in het bestuur geworden. Maar tegelijk is het ook belangrijk dat burgemeesters een breed gedeelte van de bevolking vertegenwoordigen.’‘
Eric van Oosterhout: ,,Ja, hoe fermer je posities gaat innemen in een polariserende samenleving, hoe ingewikkelder het wordt. Voor je het weet raak je het contact met je burgers kwijt. Kijk maar naar de discussie rond Zwarte Piet. Als je je niet messcherp uitspreekt voor of tegen zwarte piet zijn er altijd mensen die teleurgesteld worden. Ik geloof juist in de kracht van een onafhankelijke burgemeester die boven de partijen staat. En dat is niet een burgemeester die op een knopje drukt en zegt: Nou oké, nu gaan we het even zo doen.’’
Koen Schuiling: ,,Burgemeesters mogen best een ferm standpunt innemen over de openbare orde en veiligheid. Want daar zijn we van.’’
De burgemeester van Smallingerland manoeuvreert, na de dood van Roan, in een enorm krachtenveld. Hij pleit voor een landelijk messenverbod.
Koen Schuiling: ,,Daar zie je wel de spanning waar je in terecht kunt komen. Hij moet nu verbinding zoeken met mensen die ongelooflijk getroffen zijn en tegelijkertijd heel ongerust zijn over wapenbezit onder jongeren. Dat is wel even wat, hè? Dat 9-, 10- en 11-jarigen, vooral jongetjes trouwens, met messen over straat lopen en er de meest verschrikkelijke dingen mee uithalen. Ze overzien het niet, ze vertalen computerspelletjes naar de werkelijkheid.’’
Maar een messenverbod?
Marco Out: ,,Je kunt als burgemeester al een veiligheidsrisico-gebied aanwijzen waar mensen preventief gefouilleerd mogen worden. In Assen hebben we dat heel recent nog gedaan. Maar eigenlijk wil je dat niet hebben. Het heeft een behoorlijke impact hoor, als je op straat loopt en zomaar preventief gefouilleerd kunt worden. Je moet de balans vinden, tussen vrijheid aan de ene kant en veiligheid aan de andere.’’
Buma: ,,Nog even terug naar dat boek If mayors ruled the world, ik heb dat dus niet gelezen, maar je ziet wel dat er steeds meer bevoegdheden op het gebied van de openbare orde bij burgemeesters worden neergelegd. Er wordt een hoge mate van oordeel-kundigheid, zeker in acute situaties, van ons gevraagd. Het meest precaire vind ik dat we mensen gedwongen kunnen laten opnemen. En iets anders: ik heb al het bijzondere moment mee mogen maken dat ik heb verordonneerd dat een hond moest worden gemuilkorfd.’’
Out: ,,Mmmmmm, dat kan veel erger.‘’ Tegen Van Oosterhout, die afgelopen oktober door de bezwarencommissie in Emmen op de vingers werd getikt omdat hij een Mechelse herder liet afmaken: ,,Je kunt ook euthanaseren.’’
Buma: ,,Welke Nederlander weet nou dat de burgemeester dat mag? En er zijn alleen maar bevoegdheden bijgekomen. Het sluiten van drugspanden bijvoorbeeld. Vanuit mijn tijd in Den Haag weet ik nog dat het beleid werd gemaakt. Toen dachten we; ach het zal wel eens gebeuren. Maar het is aan de orde van de dag.’’
U bent nog maar net burgemeester en u hebt de afgelopen maanden al drie panden gesloten.
Buma: ,,Ja en dat is niet omdat we het opzoeken. Dat is omdat er overlast is en omdat we ook zien dat Justitie ontzettend onder druk staat. Daardoor kom je in die rol en dan kun je als burgemeester zeggen: Dat doe ik niet, laat dat het Openbaar Ministerie (OM) maar doen, maar dat vind ik de boel op het bordje van een ander schuiven.’’
Van Oosterhout: ,,Maar er zit spanning op. Er wordt wel eens gezegd: De burgemeester is verworden tot een soort hulp-sheriff. En in theorie staat dat op gespannen voet met onze andere rollen; de burgemeester als burgervader, verbinder en communicator.’’
Hoeveel panden hebt u inmiddels gesloten?
Van Oosterhout: ,,Nou heel veel. Emmen is een koploper, en het sluiten helpt ook wel, maar het blijft een lastige rol.’’
En als u meer en meer sheriff wordt krijgt u ook te maken met veiligheidsrisico’s, toch?
Van Oosterhout: ,,Ja Emmen heeft in die zin wel het nodige meegemaakt.’’ Loco-burgemeester Bouke Arends zat in maart 2017 op dringend advies van het Openbaar Ministerie drie weken ondergedoken in Engeland wegens bedreigingen nadat hij het clubhuis van motorclub No Surrender sloot.
Out: ,,En verschillende collega’s zijn hun auto kwijtgeraakt.’’
U bedoelt dat die auto’s in brand werden gestoken?
Van Oosterhout: ,,De burgemeester van Haarlem kwam landelijk in het nieuws toen hij werd beveiligd door zwaarbewapende agenten, maar het aantal incidenten waarin we bedreigd worden en nare telefoontjes krijgen.... dat lees je niet terug.’’
Bent u bedreigd?
Van Oosterhout, na een korte aarzeling: ,,Lang niet alles komt in de media.’’
Is uw veiligheid in het geding?
Buma: ,,Daar zullen we altijd terughoudend over zijn. Over veiligheid praat je niet.’’
Je ziet wel dat de dreiging, op andere beroepsterreinen, zeker na de moord op Derk Wiersum, toeneemt. Krijgt u er meer mee te maken?
Van Oosterhout, mompelend: ,,Dat zou zomaar kunnen. Er worden allerlei semi-justitiële taken aan de kerstboom van de burgemeester opgehangen. En ik heb er geen enkele moeite mee, als Nederlanders 150.000 keer per jaar gebeten worden door gevaarlijke honden, om zo’n hond op te pakken en dood te maken. Dat conflicteert niet. Maar onze aanpak van drugs- en woonoverlast en ondermijning brengt nogal wat teweeg.’’
Schuiling: ,,Ik ben blij hoor, dat we bevoegdheden hebben. Maar waar pijn uit voortkomt is dat er de afgelopen jaren flink op het Openbaar Ministerie en de rechterlijke macht is bezuinigd. En dán kom je wél in een lastig parket. Want dan denk je als burgemeester na de sluiting van een winkel of een pand: nu pakt het Openbaar Ministerie de vervolging op, en dan zie je dat ze de zaak laten liggen omdat ze een enorme werklast hebben.’’
,,Dus dan komt een zaak niet voor de rechter, of hij wordt niet opgelost, of hij wordt geseponeerd. Of het Openbaar Ministerie pakt wel door, maar dan duurt het vervolgens een eeuwigheid voor de rechter zich erover buigt. En ik verwijt het niemand maar ik constateer het zo langzamerhand wel: tegenover de georganiseerde criminaliteit plaatsen wij een ongeorganiseerde overheid.’’
In Den Haag wordt misschien wel gedacht: Ach, het Noorden is relatief rustig, daar kunnen we wel wat capaciteit wegtrekken.
Buma: ,,Het laatste politiebureau in de binnenstad van Leeuwarden is nu dicht. En als ik dat vertel in het Westen dan merk ik dat ze daar vaak denken dat we hier nog overal rustig achter hun bureau zittende agenten hebben....’’
Schuiling: ,,Met een snor...’’
Buma onverstoorbaar: ,,Die aangiftes opnemen. Met een snor ja, en Swiebertje komt eens in de week langs. Aan die beeldvorming moeten we wel iets doen. En niet in de klagerige zin van: wij willen hier meer politie, maar we moeten waken voor het idee dat de criminaliteit vooral in de randstad is. Het is hier ook. En we kampen hier ook nog eens met langere aanrijdtijden dan in de grote steden.’’
Over de Randstad gesproken. Hoe keek u het afgelopen jaar naar alle perikelen rondom de oudejaarsvuren in Den Haag en het aftreden van burgemeester Pauline Krikke?
Schuiling: ,,Dat is door ons allemaal intensief gevolgd tijdens bijeenkomsten met het genootschap van burgemeesters. We analyseren een paar keer per jaar: wat gebeurt er eigenlijk en hoe hadden we dat misschien beter kunnen doen.’’
Analyseerde u Pauline Krikke?
Schuiling: ,,Ja. We staan eigenlijk voortdurend in de leer-stand. Evenementen moeten steeds spectaculairder en worden daardoor risicovoller. Maar uiteindelijk zijn burgemeesters verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid. En wij zeggen ja of nee. Dat ervaart Sybrand nu in Leeuwarden aan den lijve. Die heeft tegen een paar evenementen gezegd: ‘Jongens, ik kan dit met de politie niet meer bemensen’. En dan krijg je jankverhalen in de pers. Zo van: Wat gebeurt hier in gods… het is toch een leuk evenement? En wat een afstand creëert die burgemeester tot zijn bevolking dat hij dit niet door laat gaan.’’
,,En vervolgens als het misgaat roepen mensen weer schande. Dan komt er een onderzoeksrapport waarin staat: ‘Waardeloos dat het zo gelopen is’. En dan is het: Barbertje moet hangen. Wanneer treedt de burgemeester af? Typisch Nederlands trouwens, in Duitsland gebeurt dat niet. Ik beklaag me er niet over, hoor. Het hoort bij het vak. Maar wat wij collectief een paar keer per jaar bespreken is: hoe zit dit in elkaar? Wat is de rol van de media? Wat is de rol van de bevolking? Wat mag je van een organisatie verlangen?’’
U houdt het nog wel een poosje vol zo?
Van Oosterhout met een knikje naar Schuiling: ,,Hij is net begonnen.’’
Schuiling: ,,Iemand moet het doen, hè.’’
‘De pluchevastheid van burgemeesters is in het algemeen slecht voor de democratie.’ Die uitspraak kunt u zich vast nog wel herinneren…
Schuiling: ,,Ja. Dat is ook zo.’’
Die uitspraak deed u in 1998, in de Nacht van Schuiling, toen de Groninger burgemeester Hans Ouwerkerk na de Oosterparkrellen opstapte. U gaf hem het laatste zetje. Hoe kijkt u daar nu tegenaan, nu u het ambt zelf al een tijdje beoefent?
Schuiling: ,,Ik kijk daar nu niet anders tegenaan. Soms is het heel goed dat er eventjes verversing komt. Maar iemand kan vervolgens later in een andere plaats heus wel weer burgemeester worden. Verrijkt met veel ervaring. Kijk naar Onno Hoes. Die is in Maastricht met de vingers tussen de deur gekomen. In Haarlemmermeer functioneerde hij later voortreffelijk. Als iemand iets een enkele keer misschien niet zo scherp gezien heeft, of gewoon zijn verantwoordelijkheid neemt voor iets waar hij part nog deel aan heeft, dan wil dat niet betekenen dat die niet nog eens op voortreffelijke wijze zijn functie kan uitoefenen. Dat zoiets niet kan, daar moeten we eens een keer vanaf in dit land.’’
Hoe komen we daar dan vanaf?
Schuiling: ,,Ik denk dat het soms helpt om eerst even goed op een rij te krijgen wat er nou precies is gebeurd. Neem nou bijvoorbeeld de laatst afgetreden staatssecretaris Menno Snel. Eerst enorm rumoer – en terecht – over hoe bij de Belastingdienst is geopereerd. Maar Snel was nog geen uur weg of de eerste berichten kwamen al: ja, hij was nou juist de man die de problemen had moeten oplossen. En dat waren dezelfde media die zeiden: weg, weg, Barbertje moet hangen.’’
Van Oosterhout: ,,Ik ben helemaal niet van: het is eenzaam aan de top, of zo. Maar du moment dat iets gebeurt is het net alsof een bestuurder in zijn eentje heeft gezegd: dit kan wel en dat kan niet. Terwijl, je doet het niet alleen, je hebt allerlei adviseurs, wordt gesteund door een raad. Zo heb je het idee dat je middenin de samenleving staat en zo zet iedereen om je heen ineens een stap achteruit.’’
De zeeën gaan hoog en de meningen vliegen u om de oren.
Schuiling: ,,En dat is wel veranderd. Dat gaat tegenwoordig sneller, door sociale media.’’
Bent u zich altijd van die beeldvorming bewust. Ook wat foto’s betreft? Niemand heeft bijvoorbeeld nog een hap genomen van de koekjes hier op tafel. Waarom eigenlijk niet?
Schuiling: ,,Ik zit naar die koekjes te kijken en denk: wij behoeden ons er wel voor om kauwend op de foto te komen. Waarbij ik ruiterlijk erken dat ik ook wel eens niet goed oplet. We hadden gisteren een nieuwjaarsbijeenkomst van het bedrijfsleven in Martiniplaza. Ik heb daar ook een glas wijn gedronken. En halverwege dacht ik ineens: hoe raak ik dit ding kwijt. Want straks is er een incident en dan sta ik op de foto met een glas wijn.’’
En daar verkrampt u een beetje van?
Van Oosterhout: ,,Je bent 24 uur per dag burgemeester. Ook op vakantie. Tegelijkertijd moet je er ook niet te benauwd voor zijn. Ik vind het lekker om te sporten. Marco ook. Vanochtend lag ik in het zwembad in Emmen. En dan word je wel aangesproken, maar dan zeg ik op een gegeven moment: ‘Jongens, ik ga nu even een half uurtje zwemmen hoor’. Je moet een beetje dicht bij jezelf blijven.’’
Kunt u uw eigen ideeën kwijt in het ambt?
Van Oosterhout: ,,Ik heb altijd in mijn loopbaan kansen voor kinderen als een soort rode draad gezien. Het is een schande dat in Noord-Nederland 15 tot 20 procent van de mensen moeite heeft met lezen en schrijven. We behoren tot de vijf rijkste landen van de wereld! Daarom heb ik het initiatief genomen voor het bondgenootschap voor een geletterd Drenthe. ‘’
Out: ,,We zijn een soort oliemannetjes. En een ultiem vangnet voor mensen die niet meer weten waar ze terecht moeten. Als iemand echt klem zit, weten ze je vaak toch te vinden via sociale media of tijdens een wandeling door de stad.’’
Buma: ,,De burgemeester kan, gewoon door er te zijn, dingen in gang zetten. En dat verbaast mij, hoeveel dat kan. Dat zeg ik eerlijk. Het is voor een deel de ambtsketen. Of je hem nou om hebt of niet. Je staat ergens voor. Ik heb nu het geluk dat ik niet zo ver van het stadhuis overnacht. Dus ik loop iedere ochtend naar mijn werk. En ik weet inmiddels dat ik op dat loopje van 7 minuten 5 minuten extra moet inroosteren. Dan komt iemand zijn huis uit en zegt: ‘Meneer Buma, u bent nog niet bij mij binnen geweest’. ‘Ja, dat is logisch’, zeg ik, ‘ik woon hier net’. Maar vervolgens staan we binnen en hebben we een heel gesprek en krijg ik het hele huis te zien.’’
De anderen lachen. Buma: ,,Het is echt waar. Ik loop elke dag hetzelfde loopje en dat valt mensen al snel op. Sneller dan ik denk.’’
Out, met een knipoog: ,,Dat is veiligheidstechnisch overigens niet zo verstandig, hè. Elke dag hetzelfde loopje.’’
https://www.lc.nl/friesland/De-vier...d-lakschoenen-in-het-bluswater-25234886.html1