davidh
VWC Meteoroloog
Telegraaf
Door KOEN NEDERHOF
Updated vrijdag november 15, 19:57
Carbidschieten: traditie die wél floreert
Terwijl vuurwerk steeds meer aan banden wordt gelegd, floreert carbidschieten als oudejaarstraditie. Er komt zelfs carbidtoerisme op gang. De groeiende populariteit vergt soms wat extra regels en oplettendheid. Maar niks betuttelends, het moet wel gemoedelijk blijven.
Ⓒ ANP
Hij is fan, zegt hij zelf. Burgemeester Eric van Oosterhout van Emmen gaat elk jaar langs een aantal locaties waar de melkbussen bulderen. „Het gaat niet eens alleen om het carbidschieten. Je ziet hele groepen mensen bij elkaar komen.”
Vorig jaar nam hij zijn Londense schoonzoon mee. Die keek zijn ogen uit en smulde mee onder de partytenten in het buitengebied. Het recept: harde knallen, worst, kaas, snert, oliebollen, glühwein en een borreltje. „Reuzegezellig. Maar als ik elke borrel aanpak die me wordt aangeboden, ben ik bij locatie zes al weg.”
Boem
Carbidschieten is eeuwenoud en leeft vooral in het noordoosten van Nederland. Het recept is simpel: stop carbid en wat water in een melkbus, sluit hem af en wacht tot er genoeg acetyleengas is gevormd. Vlammetje erbij en boem.
Onofficieel is de gemeente Emmen de ’Eredivisie’ van het carbid met 160 ’schietplekken’. Hier geldt het als een opwarmertje voor oudejaarsavond, wanneer het vuurwerk tevoorschijn komt. Twee tradities, één dag. Maar met flinke verschillen, ziet Van Oosterhout. „Als ik zou moeten kiezen: verbied carbidschieten of verbied vuurwerk? Dan wist ik het wel. Carbidschieten is geconcentreerd, op een plek, onder bepaalde condities, het gaat in 99 procent van de gevallen precies volgens de regels. Zet dat tegenover vuurwerk. Je weet niet wat er geschoten wordt, niet waar, het gaat de hele tijd door, iedereen is verspreid. Vaak in combinatie met vernielingen, want het gaat vervelen. We zitten hier bij de grens met Duitsland… je hoort hier soms knallen, dan denk je dat je in Bagdad loopt.”
Geen misverstand: hij wil vuurwerk niet verbieden, net zomin als carbid. Maar hij zou graag zien dat de vuurwerktraditie wat meer op het carbidschieten gaat lijken.
Voorbereidingen
Dat begint al met de voorbereidingen. Zodra de R in de maand zit, gaat het borrelen bij de liefhebbers. Materiaal wordt gecheckt, inkopen gedaan. „Even kijken of de melkbussen nog gepimpt moeten worden”, zegt John Schoonheim van de Stichting Carbidschieten Drenthe. Hij doet zelf al twintig jaar mee aan het Open Drents Kampioenschap en is er met zijn stichting verantwoordelijk voor dat het Drentse carbidschieten op de Unesco-lijst van Immaterieel Erfgoed kwam.
„In 2012 was er hier in Hoogeveen een wethouder die carbid wilde verbieden. Toen hebben wij gezegd dat het erfgoed moest worden”, vertelt hij. Dat had nogal wat voeten in de aarde, maar de opzet slaagde. En hilarisch genoeg is er nu een veld in Hoogeveen waar de stichting een vergunning heeft om het hele jaar te schieten. Sterker nog, er worden clinics gegeven.
Nog een stapje verder: er zijn tegenwoordig Carbid Academies. Kunnen basisschoolleerlingen leren schieten met een verfblikje. Over de paplepel gesproken. „We zien een enorme aanwas aan carbidschieters bij de jeugd”, zegt Schoonheim. Sinds 2014 nam de traditie een vlucht. Exacte cijfers zijn lastig te geven, maar de voorzitter houdt contact met de grote carbidimporteurs. Die lijken het te houden op een verdubbeling van de verkoop van voor 2014. Rond die tijd werd zo’n 40 tot 50 ton verschoten, in 2017 was dat zo’n 75 ton. Dit jaar wordt de grens van 90 ton vermoedelijk gebroken. „Met een kilootje kun je een dag knallen.”
Beleving
De verklaring voor die stijging? In 2014 wijzigde het Vuurwerkbesluit, waardoor men niet meer vanaf 10 uur ’s ochtends mocht knallen, maar pas vanaf zessen. „Mensen willen toch wat beleving overdag”, schetst Schoonheim. En dus kwam op steeds meer plaatsen het carbid weer in beeld.
Dat dat ook een schaduwkant had, merkten ze in het brandwondencentrum in het Martini Ziekenhuis in Groningen. Kwamen in 2013 slechts drie carbidpatiënten binnen, in 2014 waren dat er tien. „En dat zijn dus alleen de mensen met ernstige verwondingen. Wij zien het topje van de ijsberg. Veel meer mensen belanden bij de eerste hulp of hun huisarts”, zegt Bianca Habing, woordvoerster van het brandwondencentrum.
De verwondingen kunnen fors zijn. Denk aan tweedegraads brandwonden. „Het zijn typische verwondingen die bij een steekvlam passen”, zegt Habing. Vaak vergt dat een behandeling van een paar weken in het brandwondencentrum.
Logischerwijs ging er een telefoontje van Groningen naar Schoonheim en de veiligheidsregio. Niet veel later was de BOCK-campagne geboren. Bewust Oplettende Carbid-Knaller (BOCK) werd een eretitel in de noordelijke provincies. „We hebben de campagne in twee maanden tijd opgetuigd. Gericht op jonge mannen, niet betuttelend en niet gericht op een verbod. Daar gaan wij als ziekenhuis ook niet over.”
Nee, de BOCK moet vooral lekker knallen. Alleen dan wel veilig, met gehoorbescherming. Niet op de melkbus zitten, niet ladderzat de fakkel hanteren en liefst genoeg blusmiddelen bij de hand. De afgelopen jaren kwam daar een campagne bij om een bal te gebruiken als projectiel, in plaats van een deksel. In het ziekenhuis kwamen nogal wat nare verwondingen langs van mensen die door een weggeschoten melkbusdeksel waren geraakt. Een voetbal richt een stuk minder schade aan. „Dat scheelt een neus. Met deksels zijn de meest verschrikkelijke ongelukken gebeurd”, zegt burgemeester Van Oosterhout daarover.
Traditie
„We boekten direct resultaat. In een traditie die groeit aan populariteit zien we een dalende trend aan verwondingen”, zegt Habing met enige trots.
„Er blijft natuurlijk een risico”, geeft burgemeester Van Oosterhout toe. Vandaar ook dat er toch bepaalde spelregels zijn voor het schieten. Iedereen die wil knallen, moet dat melden. Dan wordt gekeken of er niet te dicht bij bebouwing wordt geknald, om maar wat te noemen. En hoe groot de melkbussen mogen zijn.
„Mensen snappen best dat je het niet bij een luifel van een bejaardentehuis moet doen. Ik ben een burgemeester van het gezonde verstand en in hoofdlijnen weten we hoe het loopt”, zegt Van Oosterhout. Waar nodig laat hij ingrijpen. Liever lost hij het in overleg op. Kleine dingetjes laat hij op zijn beloop: het moet wel gemoedelijk blijven. „Her en der wordt sterkedrank geschonken. Mag niet. Maar als je dan gewoon zegt dat ze even op moeten letten, gaat het standaard goed.”
Dat carbidschieten een vlucht neemt, merkt Schoonheim inmiddels ook aan het aantal telefoontjes dat hij krijgt uit de Randstad. „Mensen uit Amsterdam en Utrecht bellen om te vragen waar ze het carbidschieten kunnen bezoeken. Die willen dat ook weleens meemaken. Met een melkbus op de foto.” Hij heet ze van harte welkom. „Dat is toch prachtig. Laat die mensen vooral komen. Eet, drink lekker mee. Daar zou de VVV in Drenthe wat mee moeten doen!”
Touwtrekken of sarren
Dat carbidschieten ook tot jarenlang getouwtrek kan leiden, bewijst een groep knallers uit Erica. Voor Café The Spot in lintdorpje Erica wordt al tientallen jaren geschoten, ook al voldoet de locatie niet aan de regels.
Zo kon het gebeuren dat vorig jaar vanaf een ponton in de vaart werd geknald. „Dat is van het waterschap. Kon de gemeente niks aan doen”, grijnst kroegbaas Hans Rohling. Een beetje sarren vindt hij wel mooi, erkent hij. Voor komende jaarwisseling speculeert hij over de komst van een hoogwerker. Kan de politie ook lastig bij komen.
De strijd draait om een klagende buurtbewoner en een groep onder de naam Artikel 238. Die willen alleen per mail op vragen antwoorden en niet met hun naam in de krant. Dat bleek in het verleden tot bedreigingen te leiden, klinkt het. „We hebben niets tegen carbidschieten, indien dit volgens de regels plaatsvindt en niet tot overlast leidt”, stellen ze. De groep meent dat de gemeente telkens trucs uithaalt om maar niet te hoeven handhaven.
En dat geldt niet alleen in Erica, maar op meer plaatsen, zeggen de actievoerders, die alles juridisch hebben uitgeplozen. Artikel 238 is inmiddels bezig met een voorzieningsverzoek, zodat een verplaatsing naar een meer geschikte locatie kan worden afgedwongen.
„Die mensen hebben gewoon gelijk”, zegt kroegbaas Rohling. Hij weet ook wel dat wat hij doet, niet mag. Maar anderzijds is het schieten een traditie en het levert hem een mooie omzet op. De gemeente zou een uitzondering kunnen maken voor drie buurtschappen, vindt hij. Dan is alles opgelost. „Maar de gemeente verzint regeltjes om mensen aan het werk te houden”, bromt hij.
Burgemeester Van Oosterhout ziet het rustig aan. „Veel bewoners vinden ook wel wat van het carbidschieten bij The Spot. Het is uitdagen, de grens zoeken. We gaan weer met ze in gesprek, en ze zullen het op de dag zelf wel merken als ze op de verkeerde plek staan, of we gaan handhaven.”
Door KOEN NEDERHOF
Updated vrijdag november 15, 19:57
Carbidschieten: traditie die wél floreert
Terwijl vuurwerk steeds meer aan banden wordt gelegd, floreert carbidschieten als oudejaarstraditie. Er komt zelfs carbidtoerisme op gang. De groeiende populariteit vergt soms wat extra regels en oplettendheid. Maar niks betuttelends, het moet wel gemoedelijk blijven.
Ⓒ ANP
Hij is fan, zegt hij zelf. Burgemeester Eric van Oosterhout van Emmen gaat elk jaar langs een aantal locaties waar de melkbussen bulderen. „Het gaat niet eens alleen om het carbidschieten. Je ziet hele groepen mensen bij elkaar komen.”
Vorig jaar nam hij zijn Londense schoonzoon mee. Die keek zijn ogen uit en smulde mee onder de partytenten in het buitengebied. Het recept: harde knallen, worst, kaas, snert, oliebollen, glühwein en een borreltje. „Reuzegezellig. Maar als ik elke borrel aanpak die me wordt aangeboden, ben ik bij locatie zes al weg.”
Boem
Carbidschieten is eeuwenoud en leeft vooral in het noordoosten van Nederland. Het recept is simpel: stop carbid en wat water in een melkbus, sluit hem af en wacht tot er genoeg acetyleengas is gevormd. Vlammetje erbij en boem.
Onofficieel is de gemeente Emmen de ’Eredivisie’ van het carbid met 160 ’schietplekken’. Hier geldt het als een opwarmertje voor oudejaarsavond, wanneer het vuurwerk tevoorschijn komt. Twee tradities, één dag. Maar met flinke verschillen, ziet Van Oosterhout. „Als ik zou moeten kiezen: verbied carbidschieten of verbied vuurwerk? Dan wist ik het wel. Carbidschieten is geconcentreerd, op een plek, onder bepaalde condities, het gaat in 99 procent van de gevallen precies volgens de regels. Zet dat tegenover vuurwerk. Je weet niet wat er geschoten wordt, niet waar, het gaat de hele tijd door, iedereen is verspreid. Vaak in combinatie met vernielingen, want het gaat vervelen. We zitten hier bij de grens met Duitsland… je hoort hier soms knallen, dan denk je dat je in Bagdad loopt.”
Geen misverstand: hij wil vuurwerk niet verbieden, net zomin als carbid. Maar hij zou graag zien dat de vuurwerktraditie wat meer op het carbidschieten gaat lijken.
Voorbereidingen
Dat begint al met de voorbereidingen. Zodra de R in de maand zit, gaat het borrelen bij de liefhebbers. Materiaal wordt gecheckt, inkopen gedaan. „Even kijken of de melkbussen nog gepimpt moeten worden”, zegt John Schoonheim van de Stichting Carbidschieten Drenthe. Hij doet zelf al twintig jaar mee aan het Open Drents Kampioenschap en is er met zijn stichting verantwoordelijk voor dat het Drentse carbidschieten op de Unesco-lijst van Immaterieel Erfgoed kwam.
„In 2012 was er hier in Hoogeveen een wethouder die carbid wilde verbieden. Toen hebben wij gezegd dat het erfgoed moest worden”, vertelt hij. Dat had nogal wat voeten in de aarde, maar de opzet slaagde. En hilarisch genoeg is er nu een veld in Hoogeveen waar de stichting een vergunning heeft om het hele jaar te schieten. Sterker nog, er worden clinics gegeven.
Nog een stapje verder: er zijn tegenwoordig Carbid Academies. Kunnen basisschoolleerlingen leren schieten met een verfblikje. Over de paplepel gesproken. „We zien een enorme aanwas aan carbidschieters bij de jeugd”, zegt Schoonheim. Sinds 2014 nam de traditie een vlucht. Exacte cijfers zijn lastig te geven, maar de voorzitter houdt contact met de grote carbidimporteurs. Die lijken het te houden op een verdubbeling van de verkoop van voor 2014. Rond die tijd werd zo’n 40 tot 50 ton verschoten, in 2017 was dat zo’n 75 ton. Dit jaar wordt de grens van 90 ton vermoedelijk gebroken. „Met een kilootje kun je een dag knallen.”
Beleving
De verklaring voor die stijging? In 2014 wijzigde het Vuurwerkbesluit, waardoor men niet meer vanaf 10 uur ’s ochtends mocht knallen, maar pas vanaf zessen. „Mensen willen toch wat beleving overdag”, schetst Schoonheim. En dus kwam op steeds meer plaatsen het carbid weer in beeld.
Dat dat ook een schaduwkant had, merkten ze in het brandwondencentrum in het Martini Ziekenhuis in Groningen. Kwamen in 2013 slechts drie carbidpatiënten binnen, in 2014 waren dat er tien. „En dat zijn dus alleen de mensen met ernstige verwondingen. Wij zien het topje van de ijsberg. Veel meer mensen belanden bij de eerste hulp of hun huisarts”, zegt Bianca Habing, woordvoerster van het brandwondencentrum.
De verwondingen kunnen fors zijn. Denk aan tweedegraads brandwonden. „Het zijn typische verwondingen die bij een steekvlam passen”, zegt Habing. Vaak vergt dat een behandeling van een paar weken in het brandwondencentrum.
Logischerwijs ging er een telefoontje van Groningen naar Schoonheim en de veiligheidsregio. Niet veel later was de BOCK-campagne geboren. Bewust Oplettende Carbid-Knaller (BOCK) werd een eretitel in de noordelijke provincies. „We hebben de campagne in twee maanden tijd opgetuigd. Gericht op jonge mannen, niet betuttelend en niet gericht op een verbod. Daar gaan wij als ziekenhuis ook niet over.”
Nee, de BOCK moet vooral lekker knallen. Alleen dan wel veilig, met gehoorbescherming. Niet op de melkbus zitten, niet ladderzat de fakkel hanteren en liefst genoeg blusmiddelen bij de hand. De afgelopen jaren kwam daar een campagne bij om een bal te gebruiken als projectiel, in plaats van een deksel. In het ziekenhuis kwamen nogal wat nare verwondingen langs van mensen die door een weggeschoten melkbusdeksel waren geraakt. Een voetbal richt een stuk minder schade aan. „Dat scheelt een neus. Met deksels zijn de meest verschrikkelijke ongelukken gebeurd”, zegt burgemeester Van Oosterhout daarover.
Traditie
„We boekten direct resultaat. In een traditie die groeit aan populariteit zien we een dalende trend aan verwondingen”, zegt Habing met enige trots.
„Er blijft natuurlijk een risico”, geeft burgemeester Van Oosterhout toe. Vandaar ook dat er toch bepaalde spelregels zijn voor het schieten. Iedereen die wil knallen, moet dat melden. Dan wordt gekeken of er niet te dicht bij bebouwing wordt geknald, om maar wat te noemen. En hoe groot de melkbussen mogen zijn.
„Mensen snappen best dat je het niet bij een luifel van een bejaardentehuis moet doen. Ik ben een burgemeester van het gezonde verstand en in hoofdlijnen weten we hoe het loopt”, zegt Van Oosterhout. Waar nodig laat hij ingrijpen. Liever lost hij het in overleg op. Kleine dingetjes laat hij op zijn beloop: het moet wel gemoedelijk blijven. „Her en der wordt sterkedrank geschonken. Mag niet. Maar als je dan gewoon zegt dat ze even op moeten letten, gaat het standaard goed.”
Dat carbidschieten een vlucht neemt, merkt Schoonheim inmiddels ook aan het aantal telefoontjes dat hij krijgt uit de Randstad. „Mensen uit Amsterdam en Utrecht bellen om te vragen waar ze het carbidschieten kunnen bezoeken. Die willen dat ook weleens meemaken. Met een melkbus op de foto.” Hij heet ze van harte welkom. „Dat is toch prachtig. Laat die mensen vooral komen. Eet, drink lekker mee. Daar zou de VVV in Drenthe wat mee moeten doen!”
Touwtrekken of sarren
Dat carbidschieten ook tot jarenlang getouwtrek kan leiden, bewijst een groep knallers uit Erica. Voor Café The Spot in lintdorpje Erica wordt al tientallen jaren geschoten, ook al voldoet de locatie niet aan de regels.
Zo kon het gebeuren dat vorig jaar vanaf een ponton in de vaart werd geknald. „Dat is van het waterschap. Kon de gemeente niks aan doen”, grijnst kroegbaas Hans Rohling. Een beetje sarren vindt hij wel mooi, erkent hij. Voor komende jaarwisseling speculeert hij over de komst van een hoogwerker. Kan de politie ook lastig bij komen.
De strijd draait om een klagende buurtbewoner en een groep onder de naam Artikel 238. Die willen alleen per mail op vragen antwoorden en niet met hun naam in de krant. Dat bleek in het verleden tot bedreigingen te leiden, klinkt het. „We hebben niets tegen carbidschieten, indien dit volgens de regels plaatsvindt en niet tot overlast leidt”, stellen ze. De groep meent dat de gemeente telkens trucs uithaalt om maar niet te hoeven handhaven.
En dat geldt niet alleen in Erica, maar op meer plaatsen, zeggen de actievoerders, die alles juridisch hebben uitgeplozen. Artikel 238 is inmiddels bezig met een voorzieningsverzoek, zodat een verplaatsing naar een meer geschikte locatie kan worden afgedwongen.
„Die mensen hebben gewoon gelijk”, zegt kroegbaas Rohling. Hij weet ook wel dat wat hij doet, niet mag. Maar anderzijds is het schieten een traditie en het levert hem een mooie omzet op. De gemeente zou een uitzondering kunnen maken voor drie buurtschappen, vindt hij. Dan is alles opgelost. „Maar de gemeente verzint regeltjes om mensen aan het werk te houden”, bromt hij.
Burgemeester Van Oosterhout ziet het rustig aan. „Veel bewoners vinden ook wel wat van het carbidschieten bij The Spot. Het is uitdagen, de grens zoeken. We gaan weer met ze in gesprek, en ze zullen het op de dag zelf wel merken als ze op de verkeerde plek staan, of we gaan handhaven.”
Ideaal heel de dag geen politie gezien