Acht uur rijden om in Polen het verboden vuurwerk in te slaan

[omepje]

De clandestiene handel in vuurwerk tiert welig. Nederlandse liefhebbers slaan in Polen in. „Als alles je wordt afgepakt, dan denk je: ik doe het lekker toch, en dan extremer.”

Met een zwart mondkapje op en de blik van een havik in zijn lichtgroene ogen loopt Ruud Vlemmix de vuurwerkgroothandel binnen en duikt er rechtstreeks op zijn prooi. Deze, wijst hij naar een veelkleurige doos die tweehonderd prachtige ontploffingen belooft. En ook die knalrode 50.000-klapper, graag. Vlemmix weet precies wat hij zoekt: „Eén keer aansteken en dan minutenlang knallen, tot de hele straat rood is.”

Samen met zijn maat Norbert Gebski heeft Vlemmix bijna acht uur gereden om in Polen inkopen te doen voor het verboden Oud en Nieuw-vertier. Binnen een paar minuten – en 1.500 zloty (335 euro) armer – staat hij weer buiten in de koude mist van de noordwestelijke grensstad Szczecin. Dan blijkt de achterbak van zijn gehuurde, witte Renault Twingo te klein voor beide dozen. „We moeten nog even inpakpapier kopen”, zegt Vlemmix lachend. „Mochten we bij de grens worden tegengehouden dan doen we alsof er kerstcadeautjes liggen op de achterbank.”

In de hoop op een rustig einde van dit coronajaar heeft de Nederlandse regering ál het vuurwerk verboden. Na forse problemen met de openbare orde en geweld tegen politieagenten bij de laatste jaarwisseling werd in januari al besloten knalvuurwerk en vuurpijlen in de ban te doen. Om de druk op de zorg en andere hulpverleners te beperken, is de maatregel vorige maand opgeschaald naar een totaalverbod. Dit tot woede en verdriet van vuurwerkverkopers en liefhebbers, zoals Vlemmix (31) en Gebski (43). „Ze zeggen dat dit verbod tijdelijk is, maar je weet dat ze volgend jaar wel weer een nieuwe smoes verzinnen”, zegt Gebski, die de hele dag zijn zwarte muts ophoudt.

Afgeladen bestelbusjes
De vraag is hoe zo’n – tijdelijk of permanent – verbod te handhaven is in een Europa zonder grenzen. Online en offline clandestiene handel in vuurwerk tiert welig. De politie onderschept regelmatig afgeladen bestelbusjes onderweg uit Polen en Duitsland. Ook over de grens in België gaat de verkoop van vuurwerk door. Bij rellen voorafgaand aan de jaarwisseling bijvoorbeeld in Veen en op Urk, is steevast vuurwerk in het spel.

De politie richt zich „vooral op zwaar illegaal vuurwerk dat wordt geïmporteerd door een netwerk van criminele handelaren”, zegt woordvoerder Mireille Beentjes. „Nitraten, shells en cobra’s, die levensgevaarlijk zijn voor mensen die niet geleerd hebben ermee om te gaan.”

Dat nu alles illegaal is, maakt zwaarder en zelfs professioneel vuurwerk (de zogeheten categorie 4, die inmiddels in heel Europa alleen met een vergunning mag worden gekocht) populairder. Wie de wet breekt, is niet geïnteresseerd in een paar simpele sterretjes. „Als alles je wordt afgepakt, denk je: ik doe het lekker toch en dan extremer”, zegt Vlemmix. „Dat zie je bijvoorbeeld ook bij Zwarte Piet.”

Sommige fanatiekelingen, zoals Vlemmix, kopen uit frustratie over Nederlandse beperkingen hun vuurwerk al jaren liever in het buitenland. Hoe diep zijn passie voor vuurwerk zit, kan hij niet goed onder woorden brengen. „Het is gewoon mooi, toch?” De enorme knallen en de risico’s doen hem niet sidderen. „Dit vuurwerk is gekeurd. Als je er normaal mee omgaat, is het ongevaarlijk. Wat het spannend maakt, is juist dat het niet mag.”

Veroordeeld voor handel
Zo begon het toen hij als tiener in Breda naar België fietste om in Nederland verboden strijkers te kopen. Het escaleerde toen hij in 2009, net meerderjarig, een eigen handeltje opzette. Hij liet Nederlandse klanten bij hem professioneel vuurwerk bestellen, speelde die orders door naar een groothandel in het Poolse Lodz en die stuurde het vuurwerk direct naar de klanten. In 2012 werd Vlemmix opgepakt. Hij zat in totaal negen maanden in de Koepelgevangenis in Breda voor „het verzwijgen van het schadelijke karakter” van de waren die hij te koop aanbood – en het leven van de postbode in gevaar bracht. „Hij is behandeld alsof hij een terrorist was”, zegt Gebski verontwaardigd.

Voor de een is Vlemmix een crimineel, voor de ander een activist die opkomt voor gewone Nederlanders die hechten aan tradities. Hij wil per se wél met zijn naam in de krant, omdat wat hij doet misschien niet legaal is, maar dat volgens hem wel zou moeten zijn. „Er gebeuren alleen ongelukken met vuurwerk door lompe mensen, die dronken zijn of ermee gaan gooien. Als dat de standaard is, kun je alles wel verbieden.”

Na zijn vrijlating werkte Vlemmix acht jaar voor een bierbrouwer. Hij legde de leidingen aan op evenementen, tot die door de coronapandemie op hun gat kwamen te liggen. „Sinds twee dagen ben ik werkloos.” Hij doet het iets rustiger aan met vuurwerk dit jaar. „Normaal geef ik 800 à 900 euro eraan uit, nu misschien de helft.” Al rekent hij dan de autohuur en de hotelkamer niet mee. En de tijd die hij steekt in de website en Facebookgroepen over vuurwerk die hij beheert.

Gebski, Pool van geboorte en „werkzoekend elektricien”, is alleen mee naar Szczecin voor de gezelligheid. „Ik vind vuurwerk leuk om te zien, vooral tijdens een show of een festival, maar ik geef er geen cent aan uit”, zegt hij met een luide lach.

Gezelligheid is ver te zoeken in de vergane glorie van de havenstad aan de Oder tijdens een semi-lockdown. De vrienden moeten al hun maaltijden, het Tyskie bier en de wodka-cola uit de minibar nuttigen op hun hotelkamer. De ontvangst in de verschillende vuurwerkwinkels is deze zaterdag allesbehalve hartelijk wanneer de fotograaf en de Nederlandse journalist hun aanwezigheid bekend maken. Een medewerker van de loods waar Vlemmix zijn grote inkopen doet, noteert de nummerplaat en dreigt „bewakers” te bellen wanneer we foto’s maken op zijn parkeerterrein. De verkoopster in een kleiner winkeltje in de binnenstad, waar Vlemmix nog wat vuurpijlen en rotjes aanschaft, „wil niets te maken hebben met het gedoe in Nederland over vuurwerk uit Polen”. Twee jaar geleden werden in Polen bijna zestig mensen opgepakt en verschillende webshops opgedoekt vanwege hun illegale export naar Nederland.

Miljardensector
Pools vuurwerk komt vrijwel allemaal uit China en is goed voor een jaaromzet van 500 miljard zloty (111 miljard euro), zegt Magdalena Rytel-Kuc van de belangenvereniging voor de vuurwerkindustrie, Fundacja Pirotechnicznej. Ze heeft „geruchten” gehoord dat er sinds het totaalverbod in Nederland meer mensen naar Polen reizen dan in andere jaren.

Niet voor niets zit een flink deel van de Poolse vuurwerkwinkels dicht bij de grens met Duitsland. Ook daar gelden meer restricties aan de knallading van vuurwerk dan in Polen en is afsteken rond Oud en Nieuw dit jaar helemaal verboden. Dat leidt tot extra handel, zegt Eliza Loba, medewerker van Pyromarket Slubice, anderhalf uur van Berlijn – al vraagt ze haar klanten niet specifiek waar zij vandaan komen. „Ik mag alles verkopen wat in Polen legaal is. Wat mensen ermee doen zodra ze de winkel verlaten, is niet mijn zaak.”

Volgens Ruud Vlemmix is een licentie om professioneel vuurwerk te kopen eenvoudig te vervalsen, maar shopt hij dit jaar alleen voor zichzelf. Het meest opwindend wordt de rit naar huis. Op de heenweg zag hij dat auto’s en busjes die Nederland binnenreden werden tegengehouden. Zondagavond appt hij vanuit Breda een foto van zijn oogst – in kerstpapier. „Lekker aan het uitpakken nu.”

Op oudejaarsavond is hij van plan alles gewoon voor zijn eigen deur tot ontploffing te brengen. „Dat verbod is echt niet te handhaven. En als de politie komt, wens ik ze veel succes te bewijzen wie wat heeft aangestoken.”

Toch vreest hij dat het in de toekomst steeds lastiger wordt om zijn hobby in stand te houden. „Vuurwerk is in Nederland een aflopende zaak. Hoe de jaarwisseling ook verloopt, we kunnen het niet goed doen. Als het uit de hand loopt, zeggen tegenstanders: zie je, permanent verbieden. Als iedereen zich netjes gedraagt zeggen ze: zie je, een verbod helpt. Ze hebben ons al schaakmat gezet.”

https://www.nrc.nl/nieuws/2020/12/29...slaan-a4025611