Waarom zijn zovelen verknocht aan het jaarlijks gebruik van vuurwerk afsteken? Marjo Hunting, lezer te Culemborg, probeert er antwoord op te geven, want door meer begrip kunnen we het eindejaarsfeest misschien omvormen.
De jaarwisseling zit er weer op. De feestvreugde had als gewoonlijk een keerzijde: overlast, gevoelens van onveiligheid, stress bij mens en dier, vervuiling en beslaglegging op de openbare ruimte. En gewonden zullen er een blijvende herinnering aan overhouden.
Logisch dat onze vuurwerktraditie een uitbreiding heeft ondergaan: de opflakkerende discussie over haar bestaans*reden. Meer en meer wordt de vraag opgeworpen of het afsteken van vuurwerk niet aan banden gelegd moet worden, of zelfs geheel verboden. Daar willen de liefhebbers echter niet van weten. Waarom zijn zovelen diep verknocht aan dit jaarlijkse gebruik?
Als we het eindejaarsfeest willen omvormen, zullen we moeten beginnen met het vinden van een antwoord op deze vraag. Een aanzet daartoe:
1. Ritueel
Vooreerst voorziet het maken van vuur om de overgang naar een nieuw jaar te markeren, in een rituele behoefte. Zo maken we een moment in de tijd zichtbaar, voelbaar en hoorbaar. We willen onze tijdsbeleving bevestigen en bevestigd zien worden. Zonder gemarkeerd omslagpunt zou de aaneenrijging van maanden een amorfe stroom zijn.
2. Tegenpool
Voor zeg een half uur creëren we een buitenwereld die afsteekt tegen de aanblik die de wereld de rest van het jaar biedt. Niet alleen zintuiglijk, maar ook wat betreft organisatie en conventie, zetten we de wereld even op z’n kop. We laten ons gaan; blijkbaar hebben we dit nodig om stoom af te blazen in onze strak gereguleerde en gedisciplineerde samenleving.
3. Meedoen
We willen op oudejaarsavond niet aan de zijlijn staan, maar een deel hebben in de vuurpracht. Het appèl om mee te doen, is voor velen onweerstaanbaar. Het oudejaarsvuur smeedt conformisme en vermeende individualiteit hecht aaneen. In de apotheose pogen we de hoogste pijlen de lucht in te schieten, en de zwaarste klappen uit te delen.
4. Kater
Het kost wat, dat vuurwerk, maar dit schijnt nauwelijks een bezwaar te zijn. Menigeen die op 1 januari ontnuchterd wakker wordt, zal zich evenwel afvragen: jeetje wat heb ik een geld uitgegeven, en was het dit allemaal waard? Toch is het ongeremd geld spenderen een belangrijk aspect in de beleving van de traditie. Verspilling is óók een behoefte waarin de vuurwerktraditie ons bedient. We willen soms onze welvaart vieren, er uiting aan geven, door een deel ervan in rook te laten opgaan.
5. Rebellie
Het afsteken van vuurwerk appelleert aan rebellie en eigenrichting. Jij legt, voor even, de omgeving jouw wil op. Je vraagt niemand of die het goed vindt wat jij doet. Het festijn balanceert op de rand van legaliteit en oproer. Sommigen kunnen de weelde niet dragen, en steken de nabije grens over. Ze geven zich over aan brandstichting en vernielzucht. Het zijn evenwel geen excessen; maar handelingen in een continuüm.
6. Verveling
In de donkerste dagen, als jongeren ook nog eens niet naar school hoeven, is het natuurlijk heerlijk dat er vuurwerk is om mee te spelen. Ronddolende vriendenclubjes met rotjes; dat is een karakteristiek straatbeeld in deze periode.
Zullen centraal ontstoken vuurwerken een alternatief kunnen bieden voor onze eindejaarsviering? Het zal niet meevallen. Ons vuurwerk is inderdaad een diep ingesleten traditie geworden. Hoe komen we ervan los?
De jaarwisseling zit er weer op. De feestvreugde had als gewoonlijk een keerzijde: overlast, gevoelens van onveiligheid, stress bij mens en dier, vervuiling en beslaglegging op de openbare ruimte. En gewonden zullen er een blijvende herinnering aan overhouden.
Logisch dat onze vuurwerktraditie een uitbreiding heeft ondergaan: de opflakkerende discussie over haar bestaans*reden. Meer en meer wordt de vraag opgeworpen of het afsteken van vuurwerk niet aan banden gelegd moet worden, of zelfs geheel verboden. Daar willen de liefhebbers echter niet van weten. Waarom zijn zovelen diep verknocht aan dit jaarlijkse gebruik?
Als we het eindejaarsfeest willen omvormen, zullen we moeten beginnen met het vinden van een antwoord op deze vraag. Een aanzet daartoe:
1. Ritueel
Vooreerst voorziet het maken van vuur om de overgang naar een nieuw jaar te markeren, in een rituele behoefte. Zo maken we een moment in de tijd zichtbaar, voelbaar en hoorbaar. We willen onze tijdsbeleving bevestigen en bevestigd zien worden. Zonder gemarkeerd omslagpunt zou de aaneenrijging van maanden een amorfe stroom zijn.
2. Tegenpool
Voor zeg een half uur creëren we een buitenwereld die afsteekt tegen de aanblik die de wereld de rest van het jaar biedt. Niet alleen zintuiglijk, maar ook wat betreft organisatie en conventie, zetten we de wereld even op z’n kop. We laten ons gaan; blijkbaar hebben we dit nodig om stoom af te blazen in onze strak gereguleerde en gedisciplineerde samenleving.
3. Meedoen
We willen op oudejaarsavond niet aan de zijlijn staan, maar een deel hebben in de vuurpracht. Het appèl om mee te doen, is voor velen onweerstaanbaar. Het oudejaarsvuur smeedt conformisme en vermeende individualiteit hecht aaneen. In de apotheose pogen we de hoogste pijlen de lucht in te schieten, en de zwaarste klappen uit te delen.
4. Kater
Het kost wat, dat vuurwerk, maar dit schijnt nauwelijks een bezwaar te zijn. Menigeen die op 1 januari ontnuchterd wakker wordt, zal zich evenwel afvragen: jeetje wat heb ik een geld uitgegeven, en was het dit allemaal waard? Toch is het ongeremd geld spenderen een belangrijk aspect in de beleving van de traditie. Verspilling is óók een behoefte waarin de vuurwerktraditie ons bedient. We willen soms onze welvaart vieren, er uiting aan geven, door een deel ervan in rook te laten opgaan.
5. Rebellie
Het afsteken van vuurwerk appelleert aan rebellie en eigenrichting. Jij legt, voor even, de omgeving jouw wil op. Je vraagt niemand of die het goed vindt wat jij doet. Het festijn balanceert op de rand van legaliteit en oproer. Sommigen kunnen de weelde niet dragen, en steken de nabije grens over. Ze geven zich over aan brandstichting en vernielzucht. Het zijn evenwel geen excessen; maar handelingen in een continuüm.
6. Verveling
In de donkerste dagen, als jongeren ook nog eens niet naar school hoeven, is het natuurlijk heerlijk dat er vuurwerk is om mee te spelen. Ronddolende vriendenclubjes met rotjes; dat is een karakteristiek straatbeeld in deze periode.
Zullen centraal ontstoken vuurwerken een alternatief kunnen bieden voor onze eindejaarsviering? Het zal niet meevallen. Ons vuurwerk is inderdaad een diep ingesleten traditie geworden. Hoe komen we ervan los?
Comment